سمانه سوادی - کارشناس ارشد حقوق
قانون اساسی مشروطه و همچنین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ترجمان مبانی فقهی و شریعت اسلام است، با این وصف اساسی‌ترین رکن قانونگذاری در جمهوری‌اسلامی ایران سازگاری تمامی قوانین با شریعت و موازین اسلامی است، تا حدی که اگر قاضی جرم واقع شده و مجازات آن را بر اساس قوانین موضوعه نیابد می‌تواند به
شریعت و فتاوی معتبر رجوع کند. در این سیستم قانونگذاری ضرورتا و الزاما باید
مواردی را که نصوص شرعی (که مصداق بارز و منبع تمامی آنان آیات قرآن است)، جرم دانسته و برای آن مجازات تعیین کرده در قوانین مدون نیز جرم انگاشته شود و صراحتا برای آنان مجازات مقرر در نصوص شرعی تعیین شود.
این در حالی است که به نظر می‌رسد در پاره‌ای از موارد برخی از جرایم مصرح در شریعت از چشم قانونگذار دور مانده است بالاخص درخصوص اعمال ارتکابی مجرمانه که عموما لازمه اجتناب‌ناپذیر پیشرفت روزافزون تکنولوژی است و نیاز به جرم‌انگاری آنها توسط قوانین بیشتر احساس می‌شود. این نوشتار درصدد تفسیر قرآن یا ورود به مباحث پیچیده هرمنوتیک و مناقشات تفسیری و اجتهادی نیست و صرفا مروری است بر آیات صریح و قدر مسلم از مفاهیم آنها. در 49 آیه از آیات قران کریم مشتقات واژه «فسد» استعمال شده است که نشانگر اهمیت این موضوع است.
فساد به معنی نقیض و ضد صلاح آمده است. همچنین به معانی زوال، تغییر، بطلان، اضمحلال، لهو و لعب، قحط و خشکی نیز به کار رفته است. راغب اصفهانی، دانشمند برجسته علم لغت که نظریاتش مورد اعتماد فقها قرار می‌گیرد، فساد را اینگونه تعریف کرده است: خارج کردن شیء از حالت اعتدال. بر اساس این تعاریف، قانونگذار با الهام از این تعاریف جرایمی را در دایره شمول افسادفیالارض آورده است، از جمله در قوانین مربوط به موادمخدر، اخلالگران اقتصادی، جاعلان اسکناس و... در ماده 201 لایحه حدود و قصاص افسادفیالارض اینگونه تعریف شده بود: هر فرد یا گروهی که با توجه و آگاهی دست به عملی زنند که سلامت نظام جامعه اسلامی را در قسمتی از زمین به خطر اندازد مفسدفی‌الارض است اما شورای نگهبان پیشنهاد به حذف این ماده و تدوین موادی از قانون داد که صراحتا مصادیق افسادفیالارض را در برگیرد و چنین شد و قانونگذار مصادیق افسادفیالارض را در مواد گوناگون آورد اما در این میان هیچ ماده‌ای یافت نمی‌شود که تخریب‌کنندگان محیط‌زیست را مفسدفی‌الارض بداند و این در حالی است که از بین بردن، آسیب زدن و تغییر دادن محیط‌زیست از مصادیق بارز و تصریح‌شده در آیات قرآن است. آیه 205 سوره بقره: وَإِذَا تَوَلَّی سَعَی فی‌الارض لِیفْسِدَ فِیهَا وَیهْلِکَ الْحَرْثَ وَالنَّسْلَ وَاللّهُ لاَ یحِبُّ الفَسَادَ
نابود ساختن کشاورزی و نسل‌کشی، از بارزترین نوع فساد در زمین است.
تفسیر المیزان در تفسیر «و یهلک الحرث و النسل» چنین می‌آورد: «از ظاهر این عبارت برمیآید که می‌خواهد جمله قبلی یعنی فساد در زمین را بیان کند و بفرماید فساد و افسادش به این است که حرث و نسل را نابود کند و اگر نابود کردن حرث و نسل را بیان فساد قرار داده برای این است که قوام نوع انسانی در بقای حیاتش به غذا و تولیدمثل است. اگر غذا نخورد میمیرد و اگر تولیدمثل نکند نسلش قطع می‌شود و انسان در تامین غذایش به حرث یعنی زراعت نیازمند است چون غذای او یا حیوانی است یا نباتی و حیوان هم در زندگی و نموش به نبات نیازمند است پس حرث که همان نبات باشد اصل در زندگی بشر است و به این جهت فساد در زمین را با اهلاک حرث و نسل بیان کرد، پس معنای این آیه این شد: که او از راه نابود کردن حرث و نسل در زمین فساد میانگیزد و در نابودی انسان میکوشد.»با دقت روی تفسیر ارایه‌شده از این آیه می‌توان دریافت که تخریب آنچه انسان از آن تغذیه می‌کند افسادفیالارض است.
بنابراین از بین بردن و آلودگی زمین‌های کشاورزی و زراعتی، باغات، گونه‌های حیوانی، آب‌ها و همچنین منابع تنفسی انسان همه و همه در دایره شمول افسادفیالارض قرار می‌گیرند. در قوانین ایران اصل 50 قانون اساسی در این‌باره می‌گوید: در جمهوری اسلامی، حفاظت محیط‌زیست که نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می‌شود. از این‌رو، فعالیت‌های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط‌زیست یا تخریب غیرقابل جبران آن ملازمه پیدا کند ممنوع است. ماده 688 قانون مجازات اسلامی نیز آلودگی محیط‌زیست را تعریف کرده و برای مرتکبان آن مجازات تا یک سال حبس را در نظر گرفته است. اما همانطور که در ابتدای گفتار بحث شد ایجاد آلودگی برای محیط‌زیست، اختلال در زنجیره حیات، بهره‌برداری مفرط از انواع جانوران، آلودگی هوا، بر هم‌زدن اکوسیستم از طرفی و از طرف دیگر استفاده از هورمون‌ها و افزودنی‌های خوراکی که می‌توانند تعادل هورمونی و نسل بشر را تحت تاثیر و تخریب قرار دهند در دایره شمول افسادفیالارض است و نمی‌توان با سهل‌انگاری آن را یک جرم تعزیری ساده پنداشت. تولید انبوه پلاستیک و سایر مواد تجزیه‌ناپذیر نیز در زمره همین اقدامات است.
منبع: شرق
قانون اساسی مشروطه و همچنین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ترجمان مبانی فقهی و شریعت اسلام است، با این وصف اساسی‌ترین رکن قانونگذاری در جمهوری‌اسلامی ایران سازگاری تمامی قوانین با شریعت و موازین اسلامی است، تا حدی که اگر قاضی جرم واقع شده و مجازات آن را بر اساس قوانین موضوعه نیابد می‌تواند به شریعت و فتاوی معتبر رجوع کند. در این سیستم قانونگذاری ضرورتا و الزاما باید
مواردی را که نصوص شرعی (که مصداق بارز و منبع تمامی آنان آیات قرآن است)، جرم دانسته و برای آن مجازات تعیین کرده در قوانین مدون نیز جرم انگاشته شود و صراحتا برای آنان مجازات مقرر در نصوص شرعی تعیین شود.
این در حالی است که به نظر می‌رسد در پاره‌ای از موارد برخی از جرایم مصرح در شریعت از چشم قانونگذار دور مانده است بالاخص درخصوص اعمال ارتکابی مجرمانه که عموما لازمه اجتناب‌ناپذیر پیشرفت روزافزون تکنولوژی است و نیاز به جرم‌انگاری آنها توسط قوانین بیشتر احساس می‌شود. این نوشتار درصدد تفسیر قرآن یا ورود به مباحث پیچیده هرمنوتیک و مناقشات تفسیری و اجتهادی نیست و صرفا مروری است بر آیات صریح و قدر مسلم از مفاهیم آنها. در 49 آیه از آیات قران کریم مشتقات واژه «فسد» استعمال شده است که نشانگر اهمیت این موضوع است.
فساد به معنی نقیض و ضد صلاح آمده است. همچنین به معانی زوال، تغییر، بطلان، اضمحلال، لهو و لعب، قحط و خشکی نیز به کار رفته است. راغب اصفهانی، دانشمند برجسته علم لغت که نظریاتش مورد اعتماد فقها قرار می‌گیرد، فساد را اینگونه تعریف کرده است: خارج کردن شیء از حالت اعتدال. بر اساس این تعاریف، قانونگذار با الهام از این تعاریف جرایمی را در دایره شمول افسادفیالارض آورده است، از جمله در قوانین مربوط به موادمخدر، اخلالگران اقتصادی، جاعلان اسکناس و... در ماده 201 لایحه حدود و قصاص افسادفیالارض اینگونه تعریف شده بود: هر فرد یا گروهی که با توجه و آگاهی دست به عملی زنند که سلامت نظام جامعه اسلامی را در قسمتی از زمین به خطر اندازد مفسدفی‌الارض است اما شورای نگهبان پیشنهاد به حذف این ماده و تدوین موادی از قانون داد که صراحتا مصادیق افسادفیالارض را در برگیرد و چنین شد و قانونگذار مصادیق افسادفیالارض را در مواد گوناگون آورد اما در این میان هیچ ماده‌ای یافت نمی‌شود که تخریب‌کنندگان محیط‌زیست را مفسدفی‌الارض بداند و این در حالی است که از بین بردن، آسیب زدن و تغییر دادن محیط‌زیست از مصادیق بارز و تصریح‌شده در آیات قرآن است. آیه 205 سوره بقره: وَإِذَا تَوَلَّی سَعَی فی‌الارض لِیفْسِدَ فِیهَا وَیهْلِکَ الْحَرْثَ وَالنَّسْلَ وَاللّهُ لاَ یحِبُّ الفَسَادَ
نابود ساختن کشاورزی و نسل‌کشی، از بارزترین نوع فساد در زمین است.
تفسیر المیزان در تفسیر «و یهلک الحرث و النسل» چنین می‌آورد: «از ظاهر این عبارت برمیآید که می‌خواهد جمله قبلی یعنی فساد در زمین را بیان کند و بفرماید فساد و افسادش به این است که حرث و نسل را نابود کند و اگر نابود کردن حرث و نسل را بیان فساد قرار داده برای این است که قوام نوع انسانی در بقای حیاتش به غذا و تولیدمثل است. اگر غذا نخورد میمیرد و اگر تولیدمثل نکند نسلش قطع می‌شود و انسان در تامین غذایش به حرث یعنی زراعت نیازمند است چون غذای او یا حیوانی است یا نباتی و حیوان هم در زندگی و نموش به نبات نیازمند است پس حرث که همان نبات باشد اصل در زندگی بشر است و به این جهت فساد در زمین را با اهلاک حرث و نسل بیان کرد، پس معنای این آیه این شد: که او از راه نابود کردن حرث و نسل در زمین فساد میانگیزد و در نابودی انسان میکوشد.»با دقت روی تفسیر ارایه‌شده از این آیه می‌توان دریافت که تخریب آنچه انسان از آن تغذیه می‌کند افسادفیالارض است.
بنابراین از بین بردن و آلودگی زمین‌های کشاورزی و زراعتی، باغات، گونه‌های حیوانی، آب‌ها و همچنین منابع تنفسی انسان همه و همه در دایره شمول افسادفیالارض قرار می‌گیرند. در قوانین ایران اصل 50 قانون اساسی در این‌باره می‌گوید: در جمهوری اسلامی، حفاظت محیط‌زیست که نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می‌شود. از این‌رو، فعالیت‌های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط‌زیست یا تخریب غیرقابل جبران آن ملازمه پیدا کند ممنوع است. ماده 688 قانون مجازات اسلامی نیز آلودگی محیط‌زیست را تعریف کرده و برای مرتکبان آن مجازات تا یک سال حبس را در نظر گرفته است. اما همانطور که در ابتدای گفتار بحث شد ایجاد آلودگی برای محیط‌زیست، اختلال در زنجیره حیات، بهره‌برداری مفرط از انواع جانوران، آلودگی هوا، بر هم‌زدن اکوسیستم از طرفی و از طرف دیگر استفاده از هورمون‌ها و افزودنی‌های خوراکی که می‌توانند تعادل هورمونی و نسل بشر را تحت تاثیر و تخریب قرار دهند در دایره شمول افسادفیالارض است و نمی‌توان با سهل‌انگاری آن را یک جرم تعزیری ساده پنداشت. تولید انبوه پلاستیک و سایر مواد تجزیه‌ناپذیر نیز در زمره همین اقدامات است.
منبع: شرق
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر